c18
 
Bunkernummer
C18
Oud Bunkernummer
AW2
Lokatie
Wetteren
Toegankelijkheid

Volledig vrij
Aantal kamers

2 achteraan verbonden kamers en een sas
Aantal schietgaten
2
Type geschut
2 x MI
Bijhorende vuurrichting
Zuid - Zuidoosten

Korte beschrijving van de bunker

  • Uitwendige kenmerken.
  • De bunker heeft een ruw stenen uiterlijk en was geverfd in camouflagekleuren.
  • De ondergrond was zo goed als zeker lichtgroen (vert de vessie) met hierop allicht donkerdere groene en gele vlekken. Van deze camouflagetinten zijn nog restanten zichtbaar aan de binnenkant van het schietgat.
  • De schietgaten zaten verborgen achter metalen luiken.
  • Bij de bunkers met mitrailleurkamer(s) was de toegang tot de eigenlijke gevechtsruimtes van de bunker gescheiden van het sas door middel van een gepantserde metalen deur van 0.86m x 1.82m (BxH) met zonneblinden, omlijsting en luikje voor toegangsverdediging.
  • De eigenlijke toegang bij de inkom was op zijn beurt afgesloten met een metalen traliehekje van 0.90m x 1.82m
  • In elke mitrailleurkamer was daarnaast standaard aanwezig:
    • 3.50 meter etagères met leggers in inlandse eik.
    • Een inlands eiken plankje van 0.32m x 0.12m x 0.06m met ijzeren steunen voor de plaatsing van een kogelpers.
    • 6 zware geschilderde hanghaken voor ophangen materialen in de kamers
    • Een verzinkte hanghaak aan het plafond voor ophangen olielamp (in vredestijd)
    • 1 chardome en chardomeplaat voor de standaard opstelling van een Maximmitrailleur
  • Ventillatiegaten waren aan de buitenzijde aan de bovenzijde afgesloten met een koperen geperforeerde afdekplaat om ingooien van projectielen naar binnen onmogelijk te maken.
  • Aan de achterzijde (overal waar het ruwe gebochelde uitzicht niet aanwezig is) was de bunker verstopt in een berm van grond.
  • Opvallend is de aanwezigheid van een grote keermuur die tevens dienst deed als een groot oreillon. Ook de zone hierachter vormde een rand met de eerder gemelde berm van grond.
  • Globaal werd de bunker zoveel mogelijk in het terrein ingewerkt om het zeker niet te accentueren of te laten opvallen in het landschap.
  • Structuur.
  • Twee achteraan verbonden kamers en een sas.
  • Elke kamer was voorzien voor het opstellen van een mitrailleur.
  • Het extra kamertje van 1,00 x 1,60 m achteraan de 2e mitrailleurkamer is zonder de plannen nog te wijzigen in oktober 1934 geseponeerd en nooit zo gebouwd geweest.
  • Opmerkingen.
  • Het is de laatste commandobunker op de steunlinie tussen Brussel-Oostende en de steenweg van Aalst naar Gent. Hij ligt vrij kort in de buurt van D20 (475 m), D21 (185 m) en D22 (225 m) in de spoorwegbrug. De bunker is in hoek opgesteld met de bunker D20 om zo samen een groter schootsveld te hebben. De schietsector keek uit op de hoger gelegen vooruitgeschoven bunker Av13 ter hoogte van de Oosterzelesteenweg.
  • De mitrailleurkamers zijn enkel voorzien voor de opstelling van Maximmitrailleurs. Er waren geen extra voorzieningen om eventueel andere types van mitrailleurs te kunnen plaatsen.
  • Ondanks dat het bunkerplan hier geen melding van maakt, heb ik in praktijk de indruk dat de schietgaten bij deze bunker zeer beperkt van elkaar wegkijken (enkele graden) zodat de schietsector van de beide schietgaten samen iets ruimer wordt. Dit valt vooral op bij foto's genomen centraal voor beide schietgaten.
  • Het terrein horende bij de onteigening voor de bunker zelf was gelegen op het perceel Wetteren, Sectie G, kadastraal perceel 914a. In dit geval betrof het een aanzienlijke onteigening van namelijk 4 are 29 ca, heel wat meer dan het terrein heden enkel ingenomen door de bunker dus. Het bijhorende terrein was eigendom van de in Gent wonende Heer Julius Bogaert (zonder beroep). Deze verpachte het respectievelijke terrein en daarom stond er in de akte vermeld dat de staat het domein direct in gebruik kon nemen mits de huidige pachter te vergoeden voor het verlies van eventuele gewassen op het terrein heden aanwezig. In de akte was het de verkoper ook precies niet duidelijk of het perceel op het moment van het opmaken van de akte, gebruikt was als kouter of weiland voor dieren.
  • Het terrein werd op 29 september 1934 reeds verkocht voor deze militaire werken voor de prijs van 2000 Bef. In de akte was tevens ook een clausule voorzien zodat de eigenaar op de verkoopsom jaarlijks een intrest zou ontvangen van 5%, wat neerkwam op 100 Bef per jaar.
  • Het onteingende perceel sloot door zijn omvang meteen aan op een aantal bestaande wegels. Dit zijn echter officieel geen publieke wegels maar van private aard. Op allen rusten wel erfdienstbaarheden naar de omliggende terreinen zodat ze altijd wel publiek zullen blijven.
  • Voor de permanente erfdienstbaarheid over een strook van 2 meter breed, moest het mogelijk maken voor de militaire overheid de bunker ten allen tijde te kunnen bereiken. Deze verliep over een aantal wegels tussen in dit geval het kasteel De Bueren, de bunker C18 en de bunker D20. Volgende wegels werden dan ook mee opgenomen in de akte om de respectievelijke bunkerterreinen met elkaar te verbinden:
    • 449b: het huidige wegeltje vertrekkend vanaf het wegeltje naar het Perron richting Gent te Kwatrecht in de richting van de verbindingsweg van kasteel De Bueren met bunker C18.
    • 451 (heden 451a): Wegeltje komende van kasteel De Bueren tot aan bunker C18 (enkel gedeelte noodzakelijk om de bunker te kunnen bereiken, en dus niet in de richting van het kasteel).
    • 458: eerste gedeelte, kortst bij bunker C18, tussen C18 en D20 (letterlijk op de rand van de steunlinie lopende dus)
    • 460 (heden 460 en 460a): dit is de dwarsweg op voorgaande wegel (heden niet meer bestaande) die recht van de eerder gemelde verbindingswegel ze wegel liep in de richting van kasteel De Bueren. Mogelijks hield men toen al rekening met het feit dat het kasteel De Bueren indien de nood het hoogst was, een commandopost diende te worden (wat het ook werd van Belgische kant toen de strijd hier losbarstte). Mogelijks ging het hier ook enkel over de paar m² die men van dit perceel diende te kruisen omdat ook het wegeltje tussen C18 en D20 dit perceeltje kruist. Dit laatste is allicht meer waarschijnlijk dan dat de ganse wegel naar het kasteel bijkomend zou zijn voorzien.
    • 479a: Vervolg van de verbindingsweg tussen C18 en D20, kortstbij D20.
  • Voor de tijdelijke erfdienstbaarheid werden dezelfde stroken uitgebreid tot een zone van 5 meter breed. Deze tijdelijke erfdienstbaarheid was nodig om de bouw van de bunker mogelijk te maken. Deze tijdelijke erfdienstbaarheid was maar 8 maanden geldig.
  • De eerder genoemde private wegels waren allen behorende bij de domeinen van het kasteel De Bueren. Dit domein was eigendom van de Barones Berthe De Bueren (woonachtig te Ruyen = Ruien) en Baron Maximilien de Crombrugghe de Looringhe (woonachtig te Ixelles = Elsene). Het valt niet te ontkennen dat deze adellijke familie het toenmalige België genegen waren. De akte voor de erfdienstbaarheden werd namelijk verleden op 10 oktober 1934 voor de symbolische prijs van 25 Centiemen.
  • Er is trouwens nog een verdere aanvulling op deze akte om de wegels tussen D20 en D19 te gebruiken als zowel tijdelijke als permanente erfdienstbaarheden. Deze behoorde echter niet meer tot het domein van De Bueren.
  • Gezien de symbolische prijs, was er ook geen sprake van bijkomende clausules in de akte.
  • Erfdienstbaarheden, zowel de permanente om de bunker ten allen tijde te kunnen bereiken, als de tijdelijke die standaard werden in de aktes voorzien met een termijn van 8 maanden voor de bouw van de bunker mogelijk te maken, gingen net zoals het uitkeren van toegekende intresten pas in voege, van zodra de eigenlijke werken voor de bouw van de bunker werden aangevat, ongeacht de tijdsperiode die op die manier verstreek tussen aankoop van de gronden en de eigenlijke bouw van de bunker zelf.
  • Het onteigende perceel voor de bunker dat werd afgesneden van het grotere percelen 914a, kreeg na de onteigening origineel geen aparte index toegemeten.
  • De bunker is letterlijk gebouwd op de grens van Kwatrecht met Melle. De onteigeningen liggen allen op Kwatrecht, de erfdienstbaarheden op Melle.
  • Op actuele kadasterplannen wordt er van het ooit afgescheiden perceel, geen melding meer gemaakt. Ook staat de bunker er zelfs niet op vermeld. Het perceeltje is allicht op het kadaster nooit effectief degelijk afgescheiden geweest. Had dit het geval geweest en ditzelfde perceeltje in een latere fase opnieuw toegevoegd geweest aan het originele perceel 914a, had het geheel een andere index gekregen wat heden dus niet is gebeurd.
  • Op eerste zicht toont de bunker geen directe sporen van strijd ondanks dat hij deze zeker moet hebben gekend, gezien zijn locatie op de linie en de geschiedenis die zich hier in de meidagen heeft afgespeeld. Mogelijks zijn enkele stukken van verdwenen Tiroolse camouflage wel te wijten aan projectielen, wat heden totaal onduidelijk is.
  • Het bunkertje staat op een privéweide en is heden volledig vrij al is de toegang toch maar beperkt geopend. Binnenin staat de bunker het ganse jaar door onder water.
  • Bij de originele plannen is er totaal geen sprake van de grote keermuur die aan het oreillon uitgewerkt is. Het bijkomende kleine oreillon aan de toegang, was ook origineel niet getekend.
  • Dat deze bunker net zoals de bunker Av14 zo een grote keermuur kreeg aangemeten, heeft te maken met het feit dat de bunkers op grondgebied Wetteren-Melle, de eerste waren die werden gebouwd. Hierdoor vindt men hier nog wat uitprobeersels zoals die grote keermuren. Deze zijn er gekomen omdat men bang was dat de bunkers in de weilanden zouden kunnen gaan verzakken omwille van hun grote gewicht en beperkte grootte qua fundering. Uiteindelijk blijkt deze werkwijze niet meer herhaald bij andere bunkers op de linie gebouwd. Toch vindt men bij een beperkt aantal bunkers op de lijn wel nog een gelijkaardige uitbreiding van de grootte van de funderingsplaat. Zo kreeg bijvoorbeeld de bunker D14 op één zijkant en de voorkant een extra grotere betonnen funderingszool voorzien om minder risico te lopen in verzakken in de minder stevige ondergrond.
  • De schietgaten zitten al jaar en dag verborgen onder een bijgebouwde luifel die dienst doet als schuilhok voor dieren op de weide.
  • Het bunkertje zijn aandeel in het bouwproject A bedroeg origineel 61.952,56 Bef. Met inbegrip van wat gemeenschappelijke kosten zoals onder andere de niet individueel verdeelde beplantingen moet deze prijs allicht opgetrokken worden tot 62.041,42 Bef. Als men hier nog eens een aantal zaken gaat bijtellen die niet dienden ingecalculeerd te worden door de bouwfirma's maar rechtstreeks werden aangeschaft door de militaire overheid zoals bv chardomes, koepels, ventillatoren,... moet de totale kostprijs ongeveer op 62.341,42 Bef hebben gelegen.
  • Ter info: 1 BEF in 1934 komt ongeveer overeenkomt met een bedrag van 74 BEF (1.84€) in 2013, een "factor 74" dus.

Routebeschrijving om deze bunker te vinden

  • De bunker ligt langs het paadje dat vertrekt aan de viaduct van Kwatrecht. Dit komt enkele honderden meters verder uit op een T.
  • Ga hier mee naar links. U kunt opnieuw enkele honderden meters verder C18 op de linker kant van het pad zien liggen.
Bijhorende foto's
Onteigeningsschets horende bij het van perceel 914a afgescheiden terrein voor de bouw van de bunker. Dit omvat in elk geval qua grootte van onteigend perceel, één van de grootste onteigeningen voor de bouw van de bunkerlinie met zijn 4 are 29 ca voor 1 bunker.
Dit is het detail van de onteigening zoals zichtbaar voor de eigenaar van het originele perceel van de bunker. Gezien deze niets te zien had met welke wegels hiervoor tijdelijk of permanent zouden worden belast, is hier op deze schets ook niets van vermeld.
Deze detailschets toont de erfdienstbaarheden van wegels waarbij de bunker C18 betrokken is. Meest noordelijk ziet u het wegeltje komende vanaf het perron te Kwatrecht. Dit draait dan af via de wegel komende van Kasteel De Bueren tot bij de bunker C18. Daarna loopt dit letterlijk langs de steunlijn op het wegeltje tussen C18 naar D20 (niet meer op schets) verder. Daarna loopt deze erfdienstbaarheid nog door in de richting van de bunker D19 maar dat wegeltje maakte geen deel meer uit van de wegels horende bij het kasteel De Bueren.

Interessante terreinschets horende bij de bouwplannen van deze bunker. Je ziet duidelijk dat het geheel inge<werkt zat in een berm van grond. Vooral achterkant en rechter zijkant waren grotendeels onzichtbaar vanaf die kanten in de vorm van zichtbaar beton. Ook de toegang werd deels wat uitgegraven in het bestaande talud.

Toch bevat de schets ook wel nog wat fouten. Zo is de bunker hier geschetst zonder de grote keermuur die aan het oreillon was bevestigd om de stabiliteit van de bunker te garanderen. Ook is men vergeten het kleine oreillon aan de toegang te tekenen. Blijkbaar werd er toch bij de bouw nog wel wat improvisatie van het moment toegelaten, al zal dit wel toch onder het toezicht houdend oog geweest zijn van een militaire observator.

Grondplan van deze commandobunker die ondanks wat sommigen willen beweren, maar evengroot is dan een andere bunker.

Toch zijn er wel vrij veel verschillen met de werkelijk gebouwde bunker zoals hierboven reeds vermeld. Een afwijking die op deze schets nog beter zichtbaar is dan op de schets hierboven is dat ook hier opnieuw een bijkomend kamertje werd getekend achter de tweede mitrailleurkamer.

c18

Doorsnede AB bij bovenstaand grondplan. Dit toont een snede door de tweede mitrailleurkamer (dwars) en het toegangssas. Je merkt duidelijk dat de grond schuin werd aangevuld tot aan de kop van de bunker. Aan de toegang was het terrein ook al (zeer beperkt) oplopend zodat de toegang lichtjes werd ingegraven in het terrein.

Doorsnede CD bij hetzelfde grondplan. Dit toont de doorsnede doorheen het toegangssas en de tweede mitrailleurkamer.

Actueel kadastraal plan anno 2013 van de terreinen rondom de bunker.

Er blijkt nergens sprake van een afgescheiden terrein horende bij de bunker (hoorde origineel bij 914a). Het kan er niet opnieuw bijgevoegd zijn want dan zou het originele kadastrale perceel een andere index hebben gekregen. Het lijkt alsof men vergeten is dat hier ooit een perceel van 4 are 29 werd afgesneden.

Ook staat de bunker zelf kadastraal niet eens op het plan getekend wat bij verschillende andere bunkers wel degelijk is gebeurd op kadasterniveau.

De wegeltjes hebben allen origineel nog kadastrale nummers (pas zichtbaar als men verder inzoomt op het plan voor kleinere smallere perceeltjes). Dit wijst toch nog altijd op hun private karakter.

Achterkant van bunker anno 1995. In de verte zicht op de kerk van Kwatrecht. (Foto: Collectie G. De Jong - Simon Stevin Stichting)
Vooraanzicht uit dezelfde periode. De bunker was toen wel al voorzien van het afdak voor de schietgaten maar het dakje zelf bleek in elk geval tijdelijk verdwenen. Hier valt ook duidelijk op hoe groot het oreillon dat gevormd wordt door de grote keermuur aan het rechter schietgat eigenlijk wel is. (Foto: Collectie G. De Jong - Simon Stevin Stichting)
voorkant bunker C18 uit 1995
Deze foto uit 2003 laat ons toch weer de vraag stellen waarom de mooie bomen langse de wegel opnieuw zijn moeten wijken voor een aantal armtierige scheuten die hier gelukkig wel niet omver gereden kunnen worden. (Foto: Collectie Kris Vlaeminck)

Ongeveer hetzelfde achteraanzicht als uit 1995, ditmaal uit 2006. Dit is ook het eerste beeld dat men krijgt van de bunker, komende van de veldwegels aan het viaduct van Kwatrecht.
c18
De achterkant van de bunker met nog een gedeelte grond ertegen. Deze berm sloot waarschijnlijk mooi aan met de bovenkant van de bunker tot waar de ruwe stenen camouflage ophoudt.
c18
Vooraanzicht van de bunker met rechts de grote keermuur die ook niet op het originele plannetje staat.
c18
Zicht op de voorkant en de linker zijkant van de bunker met de gedeeltelijk geopende toegangsdeur.
c18
Gedeeltelijk geopende toegang van de bunker. (Collectie Braet)
Binnenzicht in het toegangssas op een moment dat de bunker eens niet onder water bleek te staan. (Collectie Oswald Pauwels)
Detail van het schietgat met nog resten van de originele camouflagekleuren. Dit moeten ook de kleuren geweest zijn die de bunker heeft gehad aan de buitenzijde. De lichtgroene tint (vert-vessie) is afkomstig van het mengen van okergeel en groen.
c18
Binnenzicht in de linker mitrailleurkamer (juist achter het toegangssas). Er zijn geen extra voorzieningen voor andere types van mitrailleurs te kunnen opstellen. Ook hier heb ik reeds een klein beetje de indruk dat de schietgaten effectief niet 100% haaks op de muur zijn voorzien. Op zicht krijg ik ook hier al beperkt de indruk dat dit schietgat beperkt enkele graden meer naar rechts is gericht.
Een foto uit 2003 (ongeacht het jaartal) die toch duidelijk aantoont dat de beide schietgaten niet echt mooi in dezelfde richting kijken maar beperkt elk wat graden naar links en rechts kijken om zo een groter schootsveld te bereiken. (Collectie Kris Vlaeminck)
Fraaie foto met mooie contrastrerende kleuren van deze bunker getrokken tijdens de eerste door www.bunkergordel.be georganiseerde bunkerwandeling te Kwatrecht-Melle op 13/12/2009. (Foto: Hendrik De Backer)
bunker te Kwatrecht, gecontrastreerde foto Hendrik De Backer
Nog zo een fraaie sfeerfoto anno 2010. Deze geeft een zeer goed beeld op de grote keermuur en het bijhorend oreillon (Collectie Oswald Pauwels).